ઇતિહાસના પાનાઓ પર સેકન્ડે સેકન્ડની ઘટનાઓ કંડારાઈ રહી છે એવા આ કોરોના પેન્ડેમિક સમયમાં એક નવો શબ્દ ઉગીને સામે આવ્યો, જે છે ઇન્ફોડેમિક (infodemic). પેન્ડેમિક દ્વારા થતા નુકસાનના આંકડાઓ જગજાહેર થતા રહે છે પણ અફસોસ ઇન્ફોડેમિકને લગતી કોઈ આંકડાકીય માહિતી સામે નથી આવતી કે જેના દ્વારા થયેલ નુકસાનને માપી શકાય.
ઇન્ફોડેમિક એટલે માહિતીનો એવો વિસ્ફોટ કે જેમાંથી ઉડતા ચીંથડે ચીંથડાઓનો લોકો ઉપયોગ કરીને પોતાના કપડામાં થિંગડા મારી રહ્યા છે. અધકચરી માહિતીનો ઉપયોગ કરીને લોકો પોતાની થિયરી વહેતી કરી રહ્યા છે. એકબાજુ તંત્ર કોરોના સામે લડી રહ્યું છે તો બીજી બાજુ આવી અફવા બજારો સામે પણ પગલાં લેવાના શરૂ થઈ ગયા છે. અફસોસની વાત એ છે કે હવે કોરોના સામેની લડાઈ ફક્ત એક ક્ષેત્ર પૂરતી સીમિત નથી રહી, હવે દરેક મોરચે તેની સામે લડવાનો વખત આવી ગયો છે.
ઇન્ફોડેમિક એટલી હદે વકરશે તેનો અંદાજ કદાચ કોઈને નહિ હોય. આજે કોઈ પણ માહિતીથી જાગૃત હોવું, અવગત હોવું એ એક વાત છે પણ એ જ માહિતીનો સ્ત્રોત કે ઉદ્દગમ જાણ્યા વગર તેના પર ભરોસો કરી લેવો એ અલગ વાત છે. ફક્ત માહિતી મેળવી લેવાથી વાત પુરી નથી થઈ જતી. આ માહિતીમાં પોતાની હાયપોથીસીસ બનાવીને તેમાં તથ્યો વગરનો મરીમસાલો ઉમેરવો અને વાનગી દૂરથી જ સ્વાદિષ્ટ લાગે તેવું બનાવીને વહેંચી દેવું એ આપણી આવડત થઈ ગઈ છે. સોશિઅલ મીડિયાના આ યુગમાં પ્રસરતી માહિતી કદાચ કોરોના વાઇરસના પ્રસરણ કરતા પણ વધુ ઝડપી છે.
આજે કદાચ કોઈને ઊંઘમાંથી ઉઠાડીને પૂછો તો બોલશે કે ઘરની બહાર નહીં નીકળવાનું, માસ્ક બાંધવાનું, હાથ ધોવાના વગેરે વગેરે. પણ તેનું આચરણ તે બીજા પર છોડી દેશે. સલાહ આપવી સરળ છે પરંતુ તેનું પાલન એટલું જ અઘરું. અત્યારે તમે જેને પોતાના ફાઇનાન્સિયલ એડવાઇઝર માનતા હો, જેની દરેક વાત માનીને તમે સફળતાનાં શિખરો સર કર્યા હોય, જેની એક એક સલાહ તમારા માટે લાખોનો ફાયદો કરાવી ગઈ હોય એ જ વ્યક્તિ જ્યારે તમને કોરોનાનું જ્ઞાન પીરસતો મેસેજ કરશે ત્યારે તમે તેના પર આંખ મીંચીને ભરોસો કરવાના જ. ફક્ત ભરોસો જ નહિ પણ સાથે સાંજ સુધીમાં એ મેસેજનો ચેપ તમે હજારો મોબાઈલ સુધી પ્રસરાવી દેશો એ પણ નકકી. પરંતુ એ જ માહિતી આરોગ્યના પરિપ્રેક્ષ્યમાં કેટલી સાચી હતી તેની કોઈ તસ્દી લેવાનું કામ તમે કર્યું નથી.
બે દિવસ પહેલા WHO એ કોરોના સામે લડવાની પોતાની પાંચ મુદાની જાહેરાત કરી. જેમાં અસરગ્રસ્ત દેશોને મદદ કરવી, નવી હેલ્થ ટીમનું ગઠન કરવું અને તેને તાલીમ આપવી, રિસર્ચ અને ડેવલપમેન્ટનું કામ પુર જોશમાં ચલાવવું, હેલ્થ વર્કરોને પૂરતા સાધનો અને રક્ષણ માટેના ઉપકરણો મળી રહે તેની ખાતરી કરવી અને ખૂબ જ અગત્યનું કે ઇન્ફોડેમિક સામે લડત ચલાવી લોકો સુધી સાચી માહિતી પહોંચાડવી. ઇન્ફોડેમિકના મુદ્દાને આટલું મહત્વ આપવાનું કરણ એ જ છે કે જે નુકશાન પેન્ડેમિક ને કારણે થઈ રહ્યું છે તેના જેટલું જ નુકશાન ઇન્ફોડેમિકને કારણે થઈ રહ્યું છે. ભારત જેવા દેશમાં જ્યાં ઓટલા પરિષદમાં લોકોના ચારિત્ર્ય નક્કી થતા હોય એવા સંજોગોમાં અફવાઓ દ્વારા પોતાનો પક્ષ ખૂબ જ આસાનીથી વહેતો કરી શકાય અને લોકો કરી રહ્યા છે એ સહુ કોઈ જાણે છે. માહિતી વિસ્ફોટના નરસા પરિણામો આપણે કેટલાય નામી અનામી આંદોલનો અને કુદરતી આફતોમાં પણ ભોગવી ચુક્યા છીએ. પણ બોધપાઠ લેવાને બદલે ઘરે ઘરે ગુપ્તરીતે છુપાયેલા વિચારકો જ્યાં સુધી પોતાનો સિદ્ધાંત સાંપ્રત પ્રવાહમાં ના જોડે ત્યાં સુધી તેનું પાંડીત્ય અધૂરું રહેલું હોય એવું જ તેને લાગ્યા રાખે છે.
પેન્ડેમિક ને કારણે અસરગ્રસ્તોનો આંકડો ભલે હજુ અઢાર લાખ સુધી પહોંચ્યો હોય પરંતુ ઇન્ફોડેમિકને કારણે માનસિક રીતે અને કદાચ તેને કારણે શારીરિક રીતે પણ ભોગ બનેલા લોકોની સંખ્યા કદાચ આનાથી ક્યાંય મોટી હશે.
સુપર ઓવર: હમણાં જ મળેલ તાજા સોશિયલ મીડિયા મેસેજ અનુસાર કોરોનાનો ટેસ્ટ તમે ઘરે બેઠા શ્વાસ રોકીને પણ કરી શકો છો... લ્યો બોલો.
Comments
Post a Comment